De Namenlijst: Register met slachtoffers WOI

In het hart van de Westhoek wil het IFFM (In Flanders Field Museum) een hoeder van het oude slagveld zijn. Daarom willen we voor dit oorlogsland een inclusief register van slachtoffers opstellen, een lijst waarop plaats is zowel voor burgers als voor militairen, ongeacht hun nationaliteit, zowel voor toenmalige vrienden als voor gewezen vijanden, zowel voor Belgen die in eigen land of daarbuiten omkwamen als voor niet-Belgen die hier om het leven kwamen of dodelijk verwond raakten om vervolgens elders te sterven.

Op zichzelf is het in herinnering brengen en houden van de oorlog en zijn doden niet nieuw. Reeds tijdens, en zeker na afloop ervan werden slachtoffers herdacht. Opvallend daarbij is echter dat slachtoffers, om herdacht te mogen worden, zelden of nooit genoeg hebben gehad aan die ene identiteit slachtoffer te zijn. Om op een publiek forum erkend te worden, moest ook en vooral een andere identiteit aanwijsbaar zijn. In de collectieve herinnering kregen de doden enkel een plaats als ze deel hadden uitgemaakt van een bepaalde groep: voetbalclubs en bedrijven, scholen en spoorwegmaatschappijen, dorpen en naties spanden zich in om de lijst van hún doden samen te stellen. Elk dodenregister zou zich daardoor altijd beperken tot een lijst van ‘eigen’ namen, een lijst van Onze Makkers, Nos Enfants, Our Heroes, of Unsere Toten. Zelfs met de beste bedoelingen onderschreef het publieke herdenken daardoor de logica van een onoverwonnen gebleven wij-zij denken. Misschien onbewust. Maar naderhand werd de Namenlijst der Eigen Doden ook moedwillig gehanteerd als een machtig en vlijmscherp wapen tegen nieuwe vijanden.

De eeuwherdenking van de Eerste Wereldoorlog is de uitgelezen kans om ook het herdenken van de voorbije eeuw te her-denken. Dit land was ooit het slagveld voor zo goed als de hele wereld: hier kruisten de oorlogspaden van mensen van vijftig verschillende nationaliteiten, uit vijf verschillende continenten. Voorbij de verdeeldheid die hen ooit naar hier voerde of hen hier trof, zullen alle slachtoffers uiteindelijk en altijd deze ene eigenschap met elkaar blijven delen: dat ze allen hun dood haalden, hier, in deze straat, in dit dorp, op dit oude maar aanwijsbaar gebleven slagveld. Honderd jaar na datum en in een hedendaagse context hebben allen aan die éne eigenschap genoeg om vandaag, in ons midden, bij naam genoemd en herdacht te worden.