Professionele docenten opleiden: een opleidingsvisie

Het docentschap staat volop in de belangstelling. In de samenleving is zorg over wat leerlingen in het voortgezet onderwijs leren en het imago van het beroep van docent staat onder druk. Er dreigt dan ook een tekort aan gekwalificeerde leraren, wat de problemen betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs alleen nog maar zal verhevigen. Lerarenopleidingen hebben in deze context een belangrijke rol te vervullen. Er wordt hen niet alleen gevraagd om, in samenwerking met scholen, meer docenten op te leiden, maar ook om professionele docenten op te leiden die bereid en in staat zijn hun taak samenleving te vervullen. Onder professionele docenten verstaan wij ten eerste docenten die de verantwoordelijkheid nemen voor het creëren van een optimaal leerklimaat in de klas, die hun leerlingen begrijpen, weten wat nodig hebben, hen motiveren om te leren en er borg voor staan de leerlingen het schoolvak ook daadwerkelijk leren. Zij doen dat basis van kennis op het gebied van het schoolvak, de pedagogiek, onderwijskunde en de (vak)didactiek. Als professional zijn zij daarop ook aanspreekbaar voor collega’s, schoolleiding, ouders en leerlingen. Verder zijn zij actief lid van de schoolorganisatie en dragen bij aan verdere ontwikkeling van het onderwijs en de school als organisatie. Omdat het onderwijs constant in beweging is, zijn dergelijke docenten in staat en bereid zich steeds verder te ontwikkelen en zich aan veranderende omstandigheden aan te passen. Daarbij bestaat niet goede docent, maar gaat het erom dat de docent een beroepsinvulling realiseert die past bij wat hij wil bereiken als persoon en aansluit bij wat de context vereist. Wanneer we dergelijke professionals willen opleiden heeft dat consequenties voor de opzet en inrichting van lerarenopleidingen. In dit artikel wordt de hierboven kort beschreven visie op docentschap verder uitgewerkt en worden bouwstenen voor een bijpassende opleidingsdidactiek beschreven. Drie aspecten staan daarbij centraal: expertise, leren en de professionele identiteit. In twee later te publiceren artikelen zal de hier beschreven opleidingsvisie exemplarisch uitgewerkt worden voor de vakdidactiek en wordt een bij de visie passend assessment programma beschreven en verantwoord.