Concept cartoons (Naylor & Keogh, 1999, 2012; Naylor et al., 2007) worden vaak gebruikt
om leerlingdenkbeelden te diagnosticeren en leerlingen aan het redeneren te krijgen met
begrippen. Concept cartoons kunnen leerlingen ook aanzetten tot het bedenken van
experimenten om het verschijnsel in de cartoon nader te onderzoeken en vervolgens de
resultaten te gebruiken bij redeneren over dat verschijnsel. In zes lessen met drie concept
cartoons onderzochten we in hoeverre basisschoolleerlingen zonder eerdere ervaring
met praktisch werk in de wetenschap- en technieklessen in staat zijn experimenten te
bedenken waarbij zij de resultaten gebruiken om hun argumenten te onderbouwen. Welke
problemen doen zich daarbij voor? Het onderzoek werd uitgevoerd in een klas met 29
leerlingen van groep 7 in Amsterdam. Het onderwijsproces en de opbrengst werden gedo-
cumenteerd door middel van video- en audio-opnames, observatieverslagen, individuele
werkbladen en groepswerkbladen van de leerlingen.
Het kost de leerlingen weinig moeite om experimenten te bedenken om het verschijn-
sel in de cartoon nader te onderzoeken, maar de onderzoeksvaardigheden die leerlingen
daarbij nodig hebben ontbreken in meer of mindere mate. Bij de uitvoering worden de oor-
spronkelijke onderzoeksvraag van de kinderen zelf en het oorspronkelijke ontwerp van
het experiment nogal eens vergeten, en leveren de experimenten andere kennis op dan
bedoeld in de oorspronkelijke onderzoeksvraag. De cartoons bleken ook duidelijk te ver-
schillen in hun potentie om productief onderzoek te genereren. De docent kan het gebruik
van concept cartoons in de lessen op een hoger niveau brengen door zorgvuldig te over-
wegen wanneer welke cartoon te gebruiken en hoe de cartoon in te zetten om welke vaar-
digheden te ontwikkelen, maar ook door de discussie, het proces van het ontwerpen van
de experimenten, het documenteren van resultaten in logboek of werkblad en het gebrui-
ken van bewijsmateriaal in redeneringen te begeleiden en daarin leerlijnen uit te zetten.
