Effectief begrijpend leesonderwijs in een notendop

Wat zijn kenmerken van sterk onderwijs in begrijpend lezen? Hieronder vind je enkele principes die aansluiten bij wetenschappelijk onderzoek naar effectieve taaldidactiek. Je kan ze gebruiken als instrument om lesmateriaal aan te toetsen, te selecteren of te ontwikkelen. Scroll naar beneden voor een selectie van goede praktijkvoorbeelden. 

Introductie: Principes voor effectief begrijpend leesonderwijs

De voorbije jaren verschenen er veel inspiratiegidsen, handboeken en referentiekaders die je wegwijs willen maken in de principes van effectief leesonderwijs. In het referentiekader vind je een overzicht van recente publicaties die gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek. Je leest er ook meer informatie over hoe dit kader aansluit bij het bestaande aanbod.

Functionaliteit: Lees in een betekenisvolle context

• Laat je leerlingen rijke teksten (zowel fictie als non-fictie) lezen die ingebed zijn in brede thema’s waarrond je werkt in de klas.
• Formuleer een concreet en zinvol leesdoel dat leerlingen motiveert om de tekst te lezen, of laat leerlingen zelf vragen formuleren waarop ze een antwoord kunnen zoeken.
• Maak een leestekst voor je leerlingen toegankelijk door hun voorkennis te activeren of achtergrondkennis en woordenschat rond het onderwerp en leesdoel aan te reiken.

Strategie-instructie: Schenk aandacht aan relevante leer- en leesstrategieën

Merk je dat leerlingen moeilijkheden ondervinden bij het lezen en interpreteren van nieuwe of uitdagende tekstsoorten?

• Schenk dan via modellering en instructie aandacht aan een selectie van relevante leer- en leesstrategieën.
• Focus op die strategieën die nodig zijn om het leesdoel te bereiken en die jouw leerlingen nog niet voldoende onder de knie hebben.
• Zorg dat leerlingen weten wanneer, hoe en waarom ze leesstrategieën moeten toepassen: leesstrategieën zijn een middel om een leesdoel te bereiken, maar geen doel op zich.
• Geef instructie over tekststructuur zodat leerlingen beter door de tekst kunnen navigeren.

Interactie: Ga in gesprek over teksten

• Begeleid je leerlingen voor, tijdens en na het lezen om tot een beter begrip van de tekst te komen. Stel daarbij vooral open, authentieke vragen die leerlingen aan het denken zetten over de tekst en die je toelaten om de tekst binnen een bredere context te plaatsen.
• Stimuleer ook interactie tussen leerlingen zodat elke leerling actief aan de slag gaat met de tekst. Voorzie hiervoor coöperatieve werkvormen waarbij elke leerling een eigen deeltaak heeft.
• Stimuleer je leerlingen om zelf vragen over de tekst te stellen (bijvoorbeeld aan elkaar of aan de leerkracht).

Motivatie: creëer een motiverende leesomgeving

Leesmotivatie en leesvaardigheid hangen nauw samen: gemotiveerde lezers lezen vaker, wat hun leesvaardigheid verbetert, en vaardige lezers doen meer succeservaringen op, wat hun motivatie verder versterkt.

Transfer: zet in op samenhang tussen vaardigheden, vakgebieden en leerjaren

Zet in op transfer tussen vaardigheden, vakgebieden en leerjaren:

• Combineer lees- en schrijfactiviteiten om tot een dieper tekstbegrip te komen.
• Laat leerlingen ook in andere vakken met uitdagende, rijke teksten werken, en schenk ook daar aandacht aan leesstrategieën, woordenschat en tekststructuur.
• Werk aan een leerlijn rond leesvaardigheid waarin strategieën, inhouden en tekstsoorten op elkaar voortbouwen en verder uitgediept worden.

Extra: automatiseer vaardigheden voor vlot en vloeiend lezen

Leerlingen die het technisch lezen nog niet voldoende onder de knie hebben, ondervinden ook meer moeite om de inhoud van een tekst te begrijpen. Ondersteun leerlingen die nog niet voldoende vlot en vloeiend lezen via een combinatie van gerichte leesinstructie, oefenkansen en een motiverende leesomgeving.

Raadpleeg hier het volledige referentiekader