Effectief literatuuronderwijs in een notendop

Wat zijn kenmerken van sterk literatuuronderwijs? Hieronder vind je enkele principes die aansluiten bij wetenschappelijk onderzoek naar effectieve taaldidactiek. Je kan ze gebruiken als instrument om lesmateriaal aan te toetsen, te selecteren of te ontwikkelen. Scroll naar beneden voor een selectie van goede praktijkvoorbeelden. 

Sta stil bij de relevantie van literatuuronderwijs

Houd met je leerlingen een gesprek over de relevantie van literatuur en de meerwaarde van literair lezen. Door de doelen van literatuuronderwijs voor hen te expliciteren, draag je bij aan de betrokkenheid en motivatie van je leerlingen.

Leer leerlingen om literair vaardig te lezen

Een van de centrale doelstellingen van literatuuronderwijs is de ontwikkeling van literaire competentie. Dat houdt in dat leerlingen in staat zijn om met en over literatuur te communiceren, met aandacht voor de verschillende dimensies van literaire leesvaardigheid: beleving, interpretatie, beoordeling en analyse. In het referentiekader ontdek je wat die dimensies inhouden, hoe je leerlingen kan ondersteunen in het leren onderbouwen van literaire waardeoordelen en hoe je een leerlijn rond literaire competentie kan uitwerken.

Maak ruimte voor interactie

Geef leerlingen een actieve rol in de literatuurles en maak ruimte voor interactie met en tussen leerlingen. Literaire gesprekken zorgen er immers voor dat leerlingen hun beleving en interpretatie van een tekst leren verwoorden en hun beoordeling van de tekst leren onderbouwen. Bovendien laat interactie het toe om verschillende interpretaties van een tekst samen te brengen en de meerlagigheid van literaire teksten bloot te leggen. Door leerlingen een actieve rol toe te kennen in de literatuurles, verhoog je tot slot ook hun betrokkenheid.

Maak doordachte tekstkeuzes en begeleid leerlingen in hun tekstkeuze

Plaats in literatuuronderwijs de tekst – en de lezer van die tekst – centraal. Als leerkracht kan je rekening houden met een aantal criteria om zelf teksten te kiezen. Daarnaast is het ook belangrijk om leerlingen strategieën aan te reiken zodat ze zich bewust worden van hun leesvoorkeuren. Deze sectie focust op de criteria voor tekstkeuzes, het opstellen van leeslijsten en leerlingen begeleiden bij hun tekstkeuze.

Ondersteun de verkenning van literaire klassiekers, poëzie en theater

Onderzoek toont aan dat leerlingen canonteksten, oudere teksten en poëzie vaak minder waarderen dan recente literatuur. Er zijn verschillende redenen waarom die teksten een uitdaging kunnen vormen: ze bevatten vaak moeilijker of verouderd taalgebruik, zijn op het eerste gezicht verder verwijderd van de leefwereld van leerlingen en hebben een hogere mate van literaire complexiteit. In dit luik van het referentiekader worden handvaten aangereikt om die drempels te verlagen.

Evalueer doelgericht, formatief en selectief

Houd bij het opstellen van verwerkingsopdrachten rekening met de doelen die je wil bereiken. Geef voor de evaluatie van literaire competentie de voorkeur aan formatieve (en eventueel ook mondelinge) evaluatie. In het referentiekader vind je meer informatie over verwerkingsopdrachten die de ontwikkeling van literaire competentie stimuleren, en over mogelijke criteria die je kan hanteren bij de evaluatie van literaire gesprekken.

Raadpleeg hier het volledige referentiekader