BZL: Begeleid zelfstandig leren

Inleiding

In dit praktijkvoorbeeld wordt toegelicht hoe enkele leraren van de eerste graad BZL gebruiken om het leerproces van leerlingen te bevorderen. BZL staat voor ‘begeleid zelfstandig leren’, wat inhoudt dat leerlingen zelfstandig leerstof verwerken met behulp van een stappenplan. Leerlingen hebben hun leerproces volledig in eigen handen: ze verwerken informatie op eigen tempo, bewaken hun voortgang en controleren zelf hun antwoorden aan de hand van een verbetersleutel. Tijdens de les neemt de leerkracht de rol van coach op zich. BZL biedt veel mogelijkheden om te differentiëren: zwakkere leerlingen kunnen individueel begeleid worden door de leerkracht, terwijl sterkere leerlingen extra leerstof of oefeningen krijgen.

Visie

De leerkrachten zien ICT als een aanvulling op het hand- en werkboek. Enerzijds gebruiken ze ICT in de BZL-lessen: leerlingen kunnen op de computer extra informatie opzoeken, zoals geografische kaarten voor de les aardrijkskunde, moeilijke woorden via de online Van Dale,… Daarnaast kun je leerlingen via de computer oefeningen aanbieden waarin reeds een verbetersleutel is ingebouwd. Anderzijds kiezen de leerkrachten er bewust voor om de leerlingen ook met het handboek te laten werken, vanuit het idee dat leerlingen graag leerstof op papier hebben om thuis in te studeren.

Infrastructuur

Deze school opteert voor BZL-lessen in een computerklas of OLC (open leercentrum).

Deskundigheid

De leerkracht hoeft niet noodzakelijk over veel ICT-vaardigheden te beschikken. Minder ICT-vaardige leerkrachten kunnen het stappenplan voor leerlingen op papier uitwerken. ICT-vaardige leerkrachten kunnen het stappenplan via een leerpad aanbieden en verschillende opdrachten/oefeningen via de computer laten maken. Leerkrachten kunnen met andere woorden zelf het aandeel ICT in de les bepalen.
De belangrijkste taak voor de leerkracht is een duidelijk en goed gestructureerd stappenplan uitwerken voor leerlingen. Het stappenplan bevat kleine stapjes met regelmatige controlemomenten. Een aandachtspunt bij het opstellen ervan is het gebruik van een heldere instructietaal.

Organisatie

Op deze school is BZL structureel ingebouwd voor de hoofdvakken. Er is een planning opgemaakt zodat duidelijk is welke leerkracht op welk moment over de computerklas beschikt voor BZL. Afhankelijk van de mate waarin ICT aan bod komt, kunnen leerlingen alleen of per twee aan een computer geplaatst worden. Wanneer leerlingen per twee zitten, spreken ze onderling af wanneer één van hen de computer nodig heeft om iets op te zoeken.

Evaluatie

BZL is zeer geschikt voor zelfevaluatie. Leerlingen hebben namelijk hun eigen leerproces in handen: ze kunnen na elke stap aanduiden of ze de stap voltooid hebben, letten op hun tempo en controleren zichzelf aan de hand van een verbetersleutel. Na elke BZL-les vullen de leerlingen een korte zelfevaluatie in waarbij ze aangeven of ze genoeg geconcentreerd waren, of hun tempo goed was,…
Ook de leerkracht maakt tijdens de BZL-les aantekeningen, bijvoorbeeld wanneer deze merkt dat een leerling de verbetersleutel niet grondig bekijkt. Deze notities worden meegegeven aan de leerlingen zodat ze weten wat hun aandachtspunten zijn voor een volgende les. Op deze manier gaat veel aandacht naar het (leer)proces.
De leerkrachten evalueren tevens de BZL-les aan de hand van een commentaarmap. Leerkrachten kunnen hun opmerkingen noteren in een map zodat de les een volgende keer nog beter kan verlopen. Opmerkingen kunnen bijvoorbeeld gaan over onduidelijke vraagstelling of instructie in het stappenplan, typefouten,…

Ervaringen en suggesties

De leerkrachten van deze school merken dat leerlingen de leerstof via BZL veel beter onthouden en de leerstof diepgaander verwerven. Bovendien stimuleert BZL de zelfredzaamheid van leerlingen. Uit hun ervaringen blijkt dat leerlingen goed aan één stuk door geconcentreerd kunnen werken.