Begripsverheldering

Inleiding

Een talenbeleid voeren is een uitdaging voor alle scholen. Daarbij is een goede communicatie noodzakelijk en communicatie steunt op een gemeenschappelijk begrippenkader. In de tekst hieronder vind je de begripsverheldering van talenbeleid, taalbeleid, taalgericht vakonderwijs en taalvakkenbeleid. Het talenbeleid als onderdeel van het algemeen beleid wordt ook behandeld. De tekst is ook als pdf te downloaden.

Begripsverheldering

Talenbeleid

Op een school zijn talen op verschillende manieren aanwezig: als leergebied of vak en als medium voor communicatie en onderwijs. De overkoepelende term voor het beleid dat een school voor de omgang met die talen voert, is ‘talenbeleid’. De zorg om en de beheersing van het Standaardnederlands staan in het talenbeleid centraal. Een effectief talenbeleid maakt inherent deel uit van het algemene beleid van een school.

Afhankelijk van de invalshoek onderscheiden we twee grote componenten van het talenbeleid: taalbeleid en taalvakkenbeleid.

Taalbeleid

Taalbeleid betreft het beleid op school inzake twee grote domeinen:

1. Het gebruik van het Nederlands voor de communicatie van en met leraren, leerlingen, ouders en omgeving.
2. De dubbele functie van het Nederlands als instructietaal: het is zowel middel als doel.
   
   Taalbeleid in dit domein heeft betrekking op alle leergebieden van het basisonderwijs en alle vakken van het secundair onderwijs - zowel de algemene en technische als de kunst- en praktijkvakken. Het wil de leerkrachten stimuleren:

• de instructietaal Nederlands als didactisch middel in te zetten om de leer- en slaagkansen van de leerlingen te vergroten;
• complementair met het vak Nederlands, de ontwikkeling van de schoolse taalvaardigheid van de leerlingen te bevorderen, door de toepassing van kennis, vaardigheden, strategieën en methodieken uit de lessen Nederlands.

Taalgericht vakonderwijs

Taalgericht vakonderwijs is de naam van een recent ontwikkelde didactische aanpak waarin vakdoelen en taaldoelen samen ontwikkeld worden. Het helpt zo de effectiviteit van de vaklessen en van de taalontwikkeling te verhogen. Uitgangspunt is dat taal, leren en denken onlosmakelijk verbonden zijn. De vakinhoud blijft voorop staan, maar aan de communicatie over die inhouden via de instructietaal wordt extra aandacht besteed.

Taalvakkenbeleid

Het taalvakkenbeleid wil ertoe bijdragen dat zoveel mogelijk leerlingen de doelen in de taalvakken bereiken.

Het gaat om alle talen die aangeboden worden:

1. Nederlands
2. de moderne vreemde talen: Frans, Engels, Duits, Spaans, e.a.
3. de klassieke talen: Latijn en Grieks.

In het basisonderwijs gaat het bij Nederlands ook over aanvankelijk lezen en schrijven, bij moderne vreemde talen ook over talensensibilisering.

In het secundair onderwijs gaat het soms om een luik van een vak, zoals Functionele taalvaardigheid en Functionele tekstgeletterdheid in het Project Algemene Vakken in het bso. Soms gaat het om een deelaspect van een taal zoals in Handelscorrespondentie Frans of Engels. Of om een aparte aanpak zoals in het vak Nederlands voor nieuwkomers in de onthaalklas voor anderstalige nieuwkomers.

Men kan dus spreken over het ‘taalvakbeleid Frans’, of kortweg ‘beleid Frans’, ‘beleid Engels’ enz.

Talenbeleid als onderdeel van algemeen beleid

Bij talenbeleid gaat het niet alleen over taal, maar ook over beleid op school. Het talenbeleid dient in samenhang te gebeuren met de verschillende thema’s en accenten die een school in haar beleid en praktijk wenst te behartigen.

Talenbeleid, zowel taalbeleid als taalvakkenbeleid, hangt dus samen met het algemene beleid van een school. Dat omvat o.a.:

• het strategische domein (de visie, de grote beleidsopties en de beleidsprioriteiten)
• het onderwijskundige domein (de afstemming tussen graden, onderwijsniveaus en onderwijsvormen, de didactiek en methodiek, de keuze van de leermethodes, de werkvormen, de evaluatieprincipes, het zorgbeleid, de remediëring, …)
• het personeelsbeleid (de keuze van leraren met bepaalde competenties, de toekenning van opdrachten, nascholing en professionalisering, de teamwerking, de werkgroepen, de coördinatoren, de leerlingenbegeleiders, de mentoren, …)
• het financiële beleid (aankopen van didactisch materiaal, infrastructuur, …)

Effectief talenbeleid vereist dus maatregelen op school- , klas- en leerlingenniveau en kan gebaat zijn met ondersteuning vanuit de scholengemeenschap. Dat alles vraagt om competenties en eventueel professionalisering zowel wat betreft het beleidsvoerend vermogen van de school, als de competenties van verschillende mensen op verschillende niveaus inzake taalvakken en inzake instructietaal.