ICT Springplank voor de kleuterklas: Competentiegericht leren in rijke leeromgeving ondersteunen

Levenslang leren binnen de school begint in de kleuterklas. Kleuters groeien op in een multimediale wereld waarin informatie en communicatie technologie (ICT) alom tegenwoordig is. Computerspelletjes en digitale foto’s maken deel uit van hun leefwereld. ICT spreekt de kinderen aan en motiveert hen. De (kleuter)school kan deze evolutie niet negeren. Aandacht voor ICT in de klas is ook noodzakelijk omdat geen enkel kind van bij de start van zijn schoolcarrière uit de boot mag vallen. Reeds in de kleuterklas starten met ICT lijkt dus een must.

ICT moet volgende plaats krijgen in het leergebeuren : in een brede waaier van activiteiten die het programma van de kleuterklas uitmaken, vormen computers slechts één van de vele middelen waarlangs de kinderen zichzelf en de wereld ontdekken. Niemand wil dat de kinderen door ICT rijke zintuiglijke ervaringen ontberen, te weinig spelen of urenlang aan een scherm gekluisterd worden. Enerzijds mogen ze de ICT-trein niet missen, anderzijds kunnen kinderen niet zomaar en exclusief op een digitale sneltrein geparachuteerd worden. De ICT-ondersteunde activiteiten moeten een plaats krijgen binnen een rijke leeromgeving.

Een rijke leeromgeving vertoont ondermeer volgende kenmerken:

• Ze wekt de nieuwsgierigheid en nodigt de leerlingen uit om aan de slag te gaan.
• Ze stelt leerlingen in staat van alles te ontdekken.
• Ze opent perspectief tot zelfstandig werken.
• Levensechte thema’s zijn uitgangspunt voor het leren.
• Er zijn kansen naar zorgverbreding toe: individuele oefeningen op maat, remediëring en differentiatie.
• De kinderen worden uitgenodigd tot reflectie en zelfregulatie.
• Er zijn zowel kansen om taakgericht bezig te zijn als gemeenschapsgerichte momenten.

Binnen deze leeromgeving krijgt de leerkracht vooral een begeleidende rol. Als coach van het leergebeuren ondersteunt hij de leerling door het aanbieden van een leeromgeving die bij de individuele vraag van de kleuter past. Ontdekken hoe men vanuit de eigenheid van elk kind een leerproces kan ondersteunen om de ontwikkelingsdoelen te realiseren is hierbij essentieel. Hierbij spelen sociale processen binnen de groep uiteraard ook een grote rol.

Leerkrachten uit het kleuteronderwijs zijn vragende partij om hun ICT-initiatieven wat meer vorm en structuur te geven. Een eerste instrument hierbij is het model van ICT-competenties dat in 2004 door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO) van het Departement Onderwijs voorgesteld werd. In een diamant worden leeractiviteiten gepresenteerd die ook met een ICT-component kunnen gestoffeerd worden: samenwerken, informatie opzoeken en verwerken, informatie voorstellen, oefenen, zelfstandig leren, communiceren en creëren vormen leerprocesgerichte competenties die tot de basisactiviteiten van elk leerproces behoren. Dit competentiemodel vormt een kader waarop leerkrachten, directies en coördinatoren zich kunnen oriënteren. De competentiediamant maakt vooreerst duidelijk dat spelen met de computer verder gaat dan muiservaring opdoen en leren klikken met de muis. De instrumenteel-technische computervaardigheden worden beschouwd als randvoorwaarden voor het echte leren en niet als doel op zich. Ook de pc krijgt de plaats die hem toekomt: één van de vele leermiddelen die deel uitmaken van een rijke leeromgeving.

De leerkrachten zijn reeds lang vragende partij naar degelijk lesmateriaal en goede praktijkvoorbeelden. O.m. vanuit het freeware-aanbod van Virtual School Primary Education zijn de Vlaamse ENIS-scholen op zoek gegaan naar software en toepassingen die haalbaar zijn in een kleuterklas

De Vlaamse ENIS-groep vertegenwoordigt een tiental innovatieve basisscholen die over de netten heen op een creatieve manier vernieuwende ICT-initiatieven ontwikkelen. Reeds in het schooljaar 2004-05 hebben ze geïnventariseerd wat ze in de verschillende klassen proberen te realiseren rond ICT.