Tijd voor onderzoek als authentieke leerinhoud: een verkenning van eindtermen en leerplannen

We leven vandaag in een samenleving waarin (wetenschappelijk) onderzoek in toenemende mate doordringt tot het leven van iedereen. Tegen die achtergrond wordt de school vandaag verondersteld voor de uitdaging te staan om leerlingen de nodige kennis, vaardigheden en attitudes mee te geven die iemand nodig heeft om met een onderzoekende houding in het leven te staan en/of om aan onderzoek te doen. De school zou met andere woorden een sleutelrol moeten spelen in de ontwikkeling van onderzoekscompetenties. Dit is ook wat de eindtermen beklemtonen. Zonder het belang van de huidige eindtermen ter discussie te stellen, stellen we ons echter de vraag af of die nadruk op onderzoekscompetenties – paradoxaal genoeg – niet bepaalde facetten van onderzoek aan het zicht en de aandacht onttrekt. We gaan er vanuit dat het van belang is dat jonge mensen op school niet alleen onderzoekscompetenties verwerven, maar ook de kans krijgen om geïnteresseerd te geraken in onderzoek, om door de fascinerende, dynamische en complexe onderzoekspraktijk aangesproken te worden, en om nieuwsgierig te worden naar en interesse te ontwikkelen voor de praktijk van onderzoeken. We denken met andere woorden dat het van belang is dat leerlingen niet alleen leren onderzoeken (en daartoe kennis, vaardigheden, attitudes of competenties verwerven), maar ook door de fascinerende wereld van onderzoek kunnen gevormd worden (en dus dat wie men is als persoon en de interesse van jongeren mee bepaald wordt door onderzoek). De voorwaarde voor die vorming, zo luidt het uitgangspunt van dit artikel, is dat onderzoek ook als een ‘authentieke leerinhoud’ kan worden binnengebracht in de klas. Hiermee sluiten we aan bij het School of Education project ‘Onderzoek als authentieke leerinhoud’ (2013-2015) dat vormingspakketen wil ontwikkelen aan de hand waarvan de wereld van onderzoek als een leerinhoud kan worden aangeboden. Uitgangspunt is derhalve dat de wereld of praktijk van onderzoek ook als een inhoud aan bod moet komen, wil men bij jongeren in de sterke betekenis van het woord ‘interesse voor onderzoek’ opwekken. Omdat we er vanuit gaan dat ‘vorming in en door onderzoek’ niet beperkt mag worden tot het ‘leren van onderzoekscompetenties’, zullen we in dit artikel specifieke vormingsdoelen rondom onderzoek bepleiten.